تعریف و ویژگی شهردار

شهردار هر شهر، بالاترین مدیر آن شهر است. اهمیت این پست مستلزم آن است که متصدی آن شخصی واجد شرایط باشد، اما این شرایط چیست و چه کسی آن را تعیین می کند

تعیین شرایط احراز سمت شهردار
قانونی در سال 1375 به تصویب رسیده است که تشکیلات و وظایف شوراهای اسلامی کشور و نحوه انتخاب شوراها و شهرداران را بیان می کند. در این قانون نحوه انتخاب شهردار بیان شده است اما اینکه این فرد باید چه شرایطی داشته باشد، به عهده آیین نامه ای گذاشته شده است که توسط وزارت کشور به تصویب می رسد. این آیین نامه حدود دو سال بعد از تصویب قانون فوق الذکر تصویب شد و در آن وزارت کشور شرایطی که برای تصدی سمت شهردار لازم است را بیان کرد.

شرایط احراز سمت شهردار
قبل از هر چیز بگوییم چه کسانی نمی توانند شهردار شوند. کسانی که شهردار می شوند نباید صاحب مؤسساتی باشند که تمام یا بخشی از حوایج عمومی حوزه عمل شهرداری را تأمین می کند. این حکم برای آن وضع شده است که شهردار این سمت را فرصتی برای مال اندوزی قرار ندهد. همچنین وی پس از تصدی این شغل، نباید رئیس یا عضو هیات مدیره یا مدیرعامل شرکت ها و مؤسسات مذکور در بالا باشد. محدودیت دیگری که برای او وجود دارد این است که شهردار حق ندارد در معاملات و قراردادهای که یک طرف آن شهرداری یا یکی از مؤسسات تابعه یا وابسته به آن است به طور مستقیم یا غیرمستقیم ذینفع باشد.

شهردار خوب كيست؛ و داراى چه ويژگى هايى است؟
اينها نخستين پرسش هايى است كه شوراهاى شهرى در آغاز با آن مواجه مى شوند. شوراهايي كه پاسخ صحيح سؤالات مذكور را دريابند نيمى از راه را با موفقيت طى كردها ند. با توجه به وظايف پيچيده و متنوع شهردارى ها،شهردار بايد چه تخصص يا تخصص هايى داشته باشد؟ آيا بايد متخصص فضاى سبز باشد يا داراى تخصص مرتبط با محيط زيست؟ مهندس عمران باشد يا مهندس معمار، مهندس صنايع و يا مهندس بهداشت محيط، عالم اقتصاد و يا جامعه شناس، يا جز اينها؟ همة اينها در مديريت شهردارى مورد نياز هست ولى آيا كسى پيدا مى شود كه تمامى اين تخصص ها را داشته باشد؟ بديهى است كه پاسخ منفى است و تعدادی معدودی را با تخصص و تحصیلات مدیریت اجتماعی، اقتصاد، مدیریت شهری و…میتوان نام برد . پس بايد چه تخصصى داشته باشد؟ آيا تخصصى پيدا مى شود كه همة آنهايى را كه ذكر شد در خود داشته باشد؟ اگر نمىتوان چنين تخصصى را پيدا كرد، پس بايد دنبال چه چيزى بود؟ اگر شهرساز نمیىتوان بود، ليكن مىتوان مديريت شهرسازانه داشت؛ و اگر معمار نمىتوان بود، مىتوان مديريت معمارانه داشت. پس بايد دنبال كسى گشت كه اگر اين تخصص ها را ندارد، مديريت استفاده از آنها را داشته باشد.
دوم اينكه شهردار كسى نيست كه صرفاً مديريت يك سازمان را برعهده داشته باشد و اگر عهدة اين امر برآيد، فرد مناسبى براى تصدى سازمان شهردارى است. بلكه شهردار كسى است كه خود منتخب افراد منتخب مردم يك شهر است و مشروعيت اداره امور شهر را به واسطه رأيى كه مردم به اعضاى منتخب خود در شهر مى دهند، به دست مى آورد. بنابراين بايد بتواند شهر را با مديريت شورايى اداره كند. براى اين امر، وى بايد به اين نوع مديريت باور داشته باشد و نه تنها شهر را متناسب با ديدگاه و خواسته هاى نمايندگان مردم در شورا اداره كند، بلكه با همراهى و همفكرى شورا، امكان حضور مؤثر مردم را در ادارة امور شهر فراهم سازد، به گونه ا ى كه شهر در اختيار مردم قرار گيرد و پروژه هاى عمرانى و فعاليت هاى خدماتى در پاسخ به نيازهاى واقعى مردم شهر تعريف و اجرا شوند.

شهردار بايد كسى باشد كه هدف مديريت شهرى را توسعه بداند، نه عمران و نه ارائه خدمات بيشتر. توسعه با مشاركت مردم امكانپذير خواهد بود و توسعه با آگاهى و دانايى مردم نسبت به حقوق شان و تكاليف شان در قبال ادارة امور شهر محقق مى شود.

شهردار منتخب شورا میبايست به مديريت شهروندمحور باور داشته باشد و سازمان ادارة شهردارى را با اين باور ساماندهى كند. بنابراين بايد بتواند به سهولت با مردم ارتباط برقرار كند و نه به گونه ا ى عوام فريبانه.، که متاسفانه گزینه های مطرح از درون شهرداری خوی جهت تصدی این سمت، دال بر این مطلب است! مى ايست با سازماندهى مناسب، امكان آگاهى از نظريات و ديدگاه هاى واقعى مردم فراهم گردد و شهر در چارچوب خواسته هاى مردم مديريت شود.
اما ويژگي ها و مؤلفه هاي شهردار خوب و موفق از منظر علمي و اجرايي كدام ا ند؟
حضرت علي(ع)در پيامش به مالك اشتر، زماني كه استاندار وادي مصر شده بود مينويسد؛ از مردم خيلي عوارض نگيريد، بكوشيد توليد ثروت كنيد و شرايطي فراهم آوريد كه مردم ثروتمند شوند، اگر چنين شرايطي به وجود آيد و مردم ثروتمند شوند، خودشان در هزينه هاي اداره شهر كمك مي كنند. لذا :
دارا بودن شناخت كامل از حوزة كاري خود. شهردار ميبايست هم از حوزه سازمان هاي وابسته به شهرداري و هم از حوزه هاي مختلف شهر (فرهنگي، اقتصادي، عمراني، اجتماعي و مانند اينها) آگاهي داشته باشد.
از آنجا كه شهرداري و مديريت شهري داراي ادارات مختلف، و شهر نيز داراي نهادهاي مختلف تصميم گيري است، شهردار ميبايست توان ايجاد هماهنگي و يكپارچگي بين واحدهاي مختلف شهرداري را از يك طرف و نهادهاي اجرايي ديگر شهر از طرف ديگر داشته باشد. اين اقدام و توان سبب مي شود كه هدف و برنامه هاي مورد نظر شورا تحقق يابند.

شهردار ميبايست توان پاسخگويي شفاف به خواسته هاي منطقي شهروندان را داشته باشد.
خوش فكر بودن نيز يكي از مؤلفه هاي شهردار خوب به شمار مي آيد.
شهردار منتخب بايد با هدف و مقصد متعالي آشنا باشد و متناسب با شيوه و چگونگي نيل به اهداف، فردي توانا و شايسته باشد.