وضعيت اقليمي شهر

وضعيت اقليمي شهر شيروان

اقليم يکي از شاخصهاي مهم در صنعت توريسم مي باشد . اقليم شمال دما , بارش , باد ساعات آفتابي و يا خشکي يک منطقه مي باشد. اساساً درجات حرارت تقريبي بين 25-20 درجه بهترين شرايط دمايي براي جهرانگردان است که به آن دماي آسايش (اقليم آسايش) گفته مي شود . تغييرات فصلي آب و هوايي چه در مبداء و چه درمقصد منجر به نوسانات قابل ملاحظه اي د رروند هاي جهانگردي مي گردد که اين امر مي بايست مورد توجه مديران و برنامه ريزان اين صنعت قرار گيرد .

مطالعات و بررسي هاي انجام شده درباره ويژگي اقليمي منطقه شيرولن نشان مي دهد , اين منطقه به طور کلي منطقه اي کوهستاني و آب و هوايي نسبتاً سرد در زمستان و معتدل در تابستان است . د رزمستان اين منطقت تحت تاثير آنتي سيکلون سيبري قرار مي گيردبه طوري که هواي آن خشک آرام و سرد مي شود . جبهه هاي کم فشاري که منشا آنها در مديترانه شرقي است . غالباً به اين منطقه مي رسد و در اينجا از شدت آن کاسته مي شود ولي در هر حال بارندگي هاي ين منطقه مربوط به همين جبهه ها مي باشد . اين شرايط بيشتر تحت تاثير دو عامل فراهم آمده است .

الف ) جبهه هاي هوايي که اين منطقه را تحت تاثير قرار مي دهند , شامل جبهه هاي وايي غربي و جبهه هاي پر فشار شرقي .

ب ) شرايط محلي بويژه ارتفاعات و جهت آنها

 

مهمترين شاخص اقليمي در منطقه مورد مطالعه به شرح زير مي باشد:

– درجه حرارت     

اطلاعات اخذ شده از دستگاه سينوپتيک نوده طي سالهاي 1367 تا 1382 بيانگر آن است که زمستانهاي سرد تا بسيار سرد و تابستانهاي  معتدل از ويژگيهاي اقليمي اين منطقه است . تير ماه با متوسط دماي 24 درجه سانتيگراد گرمترين ماه سال و دي ماه با 3/0 – درجه سانتي گراد سردترين ماه سال مي باشد . حداکثر مطلق درجه حرارت 8/35 درجه سانتيگراد در تير ماه و حداقل مطلق 4/11- درجه سانتيگراد در بهمن ماه به ثبت رسيده است(دامنه تغييرات 47 درجه سانتي گراد ) (اطلاعات اخذ شده از ايستگاه سينوپتيک نوده ) . متوسط درجه حرارت ساليانه در اين شهرستان 3/25 درجه سانتي گراد مي باشد.

گرم شدن هوا در بهار در اين ناحيه نسبت به ساير مناطق خراسان آهسته صورت مي گيرد . به طوريکه در فروردين متوسط درجه حرحرت ماهانه به حدود 7/11 درجه سانتي گراد مي رسد . در پائيز نيز هوا به سرعت سرد شده و درجه حرارت متوسط مهر ماه از 6/13 درجه تجاوز نمي کند .

 

جدول شماره 12 و نمودار شماره 2  وضعيت درجه حرارت منطقه شيروان را درماههاي مختلف نشان مي دهند.

جدول شماره 12 – شاخصهاي اقليمي منطقه شيروان از سال 1367 تا 1382

مآخذ : اطلاعات اخذ شده از ايستگاه کليماتولوژي نوده

 نمودار شماره 2 – وضعيت درجه حرارت منطقه شيروان

– يخبندان

اهميت تاثير يخبندان , همچنين دوام و شدت آن در برنامه ريزيها , طرحهاي عمراني , کشاورزي و فعاليتهاي توريستي و جهانگردي و … کاملاً روشن و آشکار است . اين عامل مي تواند دوره انجام فعاليت هاي زراعي را محدود کند .

بر اساس بررسي هاي بدست آمده از اطلاعات و آمار ايستگاه سينوپتيک نوده ….شهرستان شيروان داراي دوره يخبندان 8 ماه است که معمولاً از اواخر مهر ماه شروع و تا اواخر ارديبهشت ادامه مي يابد شدت يخبندان عمدتاً درماههاي آذر , دي , بهمن و اسفند مي باشد . حداکثر روزهاي يخبندان در دي ماه اتفاق مي افتد . متوسط روزهاي يخبندان د رمنطقه شيروان 19 روز در سال است . ماههاي ارديبهشت , خرداد , تير, مرداد و شهريور فاقد يخبندان هستند .

– بارش

مقدار بارندگي متوسط ساليانه در شيروان در حدود 8/251 ميليمتر است . اين ميزان بارندگي به لحاظ مکاني در نقاط مختلف منطقه داراي توزيع يکساني نمي باشد و به طور کلي ميزان بارندگي در خطوط هم باران از شمال بخ جنوب تقريباً به نصف کاهش مي يابد . ميزان بارندگي سالانه در دشت شيروان 7/254 ميليمتر و د رحضه آبريز شد بارزو و کوهستان هاي شمال شرق (دهستان جيرستان و سيوکانلو) 423 ميليمتر مي باشد (مهندسين مشاور مهاب قدس)

اين ميزان بارندگي به لحاظ زماني نيز توزيع يکساني ندارد بطوريکه بيشترين بارش در اسفند ماه با 3/47 ميليمتر و کمترين بارش در مرداد با 6/3 ميليمتر است . از نظر توزيع فصلي , بر اساس گزارش مطالعات دشتهاي شيروان – قوچان 2/39 درصد بارش سالانه در بهار 5/35 در صد در زمستان , 21 درصد در پاييز و 3/4 در صد در تابستان بوده است به طور متوسط شروع بارندگي در منطقه 23 آبانماه و خاتمه آن 4 خرداد ماه و طول دوره از اواخر پاييز تا اوايل بهار به صورت برف مي باشد.

جدول شماره 12 و نمودار شماره 3 وضعيت بارندگي منطقه شيروان را در سالهاي 1367 تا 1382 نشان مي دهد .

– وضعيت بادها

 علت اصلي تغييرات آب و هواي منطقه , تداخل جبهه هاي مختلف آب و هوايي است که از غرب و شمال غرب و شمال شرق منطقه شيروان را تحت تاثير قرار مي دهند. از جمله اين بادها بادهاي صحرايي ترکمنستان هستند که بيشتردر جهت شمال شرق – جنوب غربي مي وزند که در زمستان سرد و خشک و در فصل گرم , گرم و خشک هستند اين بادها در شيروان به باد «آييش» معروفند که باعث خشکي گياهان و زمينهاي زراعي د رفصل گرم مي شوند . همچنين بادهاي ملايم مرطوب در جهت غربي – شرقي از طرف دريا ي مازندران مي وزند که در محل به باد «دولان» معروف است و به علت وجود رطوبت موجب سبزيو خرمي گياهان مي گردد.(مقيمي 1370 : 19)

نتايج بدست آمده از ايستگاه هواشناسي سينوپتيک قوچان که از لحاظ جغرافيايي داراي شرايط يکساني با شهرستان شيروان است نشان مي دهد باد غال بدشت شيروان در فصل بهار باد جنوب شرق , در تابستان بادهاي شرقي بادهاي شرقي و شمال شرقي , درپاييز جنوب شرقي و شمال غربي مي باشد که علت عمده آن جهت قرار گيري ارتفاعات شمالي و جنوبي شيروان شمال غرب – جنوب شرق است .

– توده هاي هوايي

منطقه شيروان را چندين توده هوايي تحت تاثير قرار مي دهند. که مهمترن آنها عبارتند :

1- توده هوايي سرد آنتب سيکلون سيبري که معمولاً از طريق ترکمنستان (شمال شيروان) و کوههاي ذوالفقار وارد منطقه شيروان مي شوند و باعث سرماي شديد اواخر زمستان مي شوند بطوريکه برودت هوا را در شيروان تا -26 درجه سانتي گراد زير صفر مي برد و هوا را سرد و خشک و آرام نگه مي دارد .

 

2- توده ها يي متشکل در مدار 30 درجه اقيانوس اطلس که از طريق اروپاي شمالي و عبور از روي درياي سياه و خزر و دريافت رطوبت زياد , از قسمت شمال وارد منطقه شيروان مي شو دکه اين توده هوايي , سرد و مرطوب بوده و باعث بارش برفهاي  سنگين در زمستان مي شود.

3- وجود بيابانهاي خشک و کوهستاني کشور پاکستان و دشتهاي جنوبي کشور افغانستان در فصل تابستان مرکز کم فشاري را ايجاد مي کند. که جابجايي هوا باعث وزش باد از سمت شمال شرقي در ناحيه شمال خراسان مي گرد که اين باد در شيروان به آييش معروف است .

4- توده هوايي مازندران که از طريق دره هاي حاصله بوسيله رود اترک , شيروان را تحت تاثير قرار مي دهد که باعث بارندگي و همچنين وزش باد شمال – غربي جنوب شرقي به نام دولان مي گرد که به علت وجود رطوبت موجب سرسبزي و خرمي گياهان در بهار و تابستان مي شود.

توده ها ي هواي کم فشار يکه منشا اصلي آنها در مديترانه شرقي است معمولاً خراسان را تحت تاثير قرار مي دهند که البته د رمنطقه شيروان از شدت آن کاسته مي شود , اما به هر حال يکي از جبهه هاي بارش در اين منطقه محسوب مي شود.

پوشش گياهي

پوشش گياهي مي تواند به عنوان يک جاذبه اصلي گردشگري مطرح باشد . ارتباط نزديکي بين پوشش گياهي وحيات وحش وجود دارد , به گونه هاي که گردشگران نمي توانند يکي از آنها را از ديگري جدا کنند پوشش گياهي در شهرستان شيروان اغلب به صورت استپ کوهستاني مي باشد . فقط در منطقه سرداب و سراني در شمال شهرستان شيروان بقاياي جنگلهاي گذشته را مي توان مشاهده کرد , که امروزه مورد حمايت قرار گرفته اند . همچنين منطقه حفاظت شده گلول  با مساحت تقريبي 27 هزار هکتار در 70 کيلومتري شمال شهر شيروان در حد مرز ايران و جمهوري ترکمنستان قرار دارد. منطقه فوق از تاريخ 27/04/1350 تحت عنوان پارک ملي سراني مورد حفاظت بوده و در سال 1359 به منطقه حفاظت شده تبديل شده است .

اين منطقه داراي جنگلهاي تنک «ارس» (سرو کوهي) و مراتع سر سبز است . ديگر گياهان منطقه عبارتند از : کوکر , زالزالک , سياتلو , طردآلوي کوهي و …. همچنين گياهان صنعتي و داروي شامل قسمتي از شيره باريچه از آن استخراج مي شود و گون که کتيرا از آن به عمل مي آيد . شيرين بيان و خارشتر و …. در محدوده فوق يافت مي شود .

پوشش گياهي استيي منطقه متنوع است . به طوريکه بسياري از گياهان ايران در آن يافت مي شود. مهمترين اين گياهان عبارتند از :

– خار شتر ,که در تمام منطقه نيز مشهود است

– تلخک که در مناطقي همچون سرخس , تربت جام و تايباد نيز ديده مي شود.

– درمنه که در تمام نقاط ايران مشهود است  

– گون و همچنين تعداد زيادي از گياه خانواده هاي مختلف مانند کنگر , مخلصه , ريواس و … هم ديده مي شود . برخي از گياهان در مقابل عوامل نامساعد طبيعي مقاومت زيادي نسان مي دهند و همين گياهان مي باشند که براي بهبود وضع مراتع اميدوار کننده مي باشند. مراتع نيز بر اثر چراي مفرط و بي رويه و ديگر عوامل , در منطقه تخريب و يا در حال تخريب مي باشند . به طوري که مرتع درجه يک و يا مراتع عالي وجود ندارند . مراتع خوب شهرستان شيروان در شمال و شمال شرقي اين شهرستان در ارتفاعات گلول واقع شده اند و مراتع متوسط در ارتفاعات جنوبي شهزستان و خمچنين بخشي از کوههاي شمالي قرار دارند و مراتع فقير  (مشاهدات متسقيم – و نيز مطالب برگرفته از طرح جامع شيروان و کتاب جغرافياي تاريخي شيروان) نيز عمدتاً در اطراف روستاها و دشت شيروان که چراي بي رويه و مفرطي صورت مي گيرد شده اند . عرصه منابع طبيعي شهرستان شيروان به تفکيک مراتع , جنگلها و بيابانها به شرح ذيل است : (توسعه شيروان)

مراتع :

مجموعه وسعت مراتع شهرستان 20020 هکتار معادل 3/85 درصد از کل منابع طبيعي شهرستان بوده و از زير بخشهاي مندرج در جدول 13 تشکيل شده است .

جنگلها :

شهرستان شيروان 4/4 درصد جنگلهاي استان را دارد که صرفاً جنگل ارس است .

منابع آب :

منبع اصلي تغذيه آبهاي زير زميني منطقه مورد مطالعه رودخانه بارزو مي باشد . اين رود خانه از ارتفاعات شمال شيروان سر چشمه مي گيرد و پش از عبور از شهرستان شيروان به رود اترک مي پيوندد . رودخانه بارزو پرآبترين شاخ رود اترک در قسمت علياي ان است و در حوضه آبريز شيروان بيش از 90  درصد سطح آن در ارتفاع بالاتر از 2000 متر از سطح دريا قرار دارد وچون لااقل 7 ماه از سال آب رودخانه تماماً براي آبياري زمينهاي دشت مصرف مي گردد , لذا در تغذيه سفره آب زير زميني دشت شيروان اهميت اساسي دارد . وسعت حوضچه آبريز رودخانه تا محل تلاقي با رود اترک 3/1014 کيلو متر مربع مي باشد و حد اکثر دبي غبر سيلابي آن 3000 و حداقل دبي غير سيلابي آن حدود 333 ليتر در ثانيه است . حجم کل آب جاري شده  د رنيمه  مرطوب  سال  از  آذر تا خرداد 56/  19 ميليون متر مکعب و حجم کل آب جاري شده نيمه خشک سال از خرداد تا آذر ماه 4/10 ميليون متر مکعب است.

رودخانه ديگري که در شت شروان جاري است اترک مي باشد که در قسمت جنوبي دشت از شرق به طرف غرب در جريان است و با توجه به اينکه در فصل خشک اين رود خانه فاقد آب در قسمت شرقي تا مرکزي دشت شيروان مي باشد لذا در آبياري دشت در منطقه مورد مطالعه اهميت چنداني ندارد وچون سطح آب زير زميني دشت شيروان در قسمت شرقي و مرکزي دشت پايين تر از بستر رودخانه اترک است در اين ناحيه رودخانه اترک حالت زه کشي نداشته و فقط در انتهاي غربي دشت در رضا آباد است که بستر رودخانه پايين تر از سطح زير زميني دشت شيروان قرار دارد و در اين قسمت رودخانه مشابه زهکش دشت عمل مي نمايد به طوريکه آب موجود در رودخانه در فصل خشک نتيجه تخليه سفره هاي آبهاي زير زميني بخش غربي دشت شيروان است .

لازم به ذکر است که در حال حاضر از منابع آب زير زميني دشت شيروان از طريق چاه هاي عميق حفر شده در اين محل دشت حداکثر بهره برداري صورت مي گيرد بطوريکه آب زير زميني دشت به علت بهره برداري بيش از حد در سالهاي اخير هر ساله افت بيشتري مي نمايد.

از نظر کيفيت آب زير زميني دشت شيروان بايستي متذکر شد که از شهر شيروان تا انتهاي غربي دشت آبهاي سولفات سديک مي باشد و لي در مجموع آب هاي موجود داراي کيفيت نسبتاً خوبس جهت آبياري کشت و زرع مي باشد. (مطالعات خاکشناسي نيسمه تفصيلي بارزو : 22)  

بررسي نواحي حساس وارزشمند زيست محيطي شهر و حومه شيروان اکوسيستم ارزشمند منطقه شيروان از جمله مناطق حفاظت شده غارها  , ييلاقات, رودخانه ها وچشمه ها در ارتفاعات ودامنه هاي آن نواحي حساس وارزشمند زيست محيطي را به وجود آورده اند. اين مناطق به دليل دارا بودن تنوع پديده هاي زيستي دارا ي قابليت گردشگري طبيعي (اکوسيستم), علمي , پژوهشي و آ»وزشي هستند . اين نواحي حساس و ارزشمند زيست محيطي در تقسيم بندي ذيل قابل بررسي مي باشند.

مناطق حفاظت شده :

مناطق حفاظت شده به محدوده اي از متابع طبيعي اعم از جنگل , مرتع , دشت , کوهستان و رودخانه اطلاق مي شوود که بيانگر مظاهر طبيعي هستند که به منظور حفاظت پوشش گياهي وحيواني در ظرايط کاملاً طبيعي و تحت حفاظت سازمان حفاظت محيط زيست قرار دارند , علي رقم نظارت و کنترل , اين مناطق مجاز به بهره برداري و بهره وري معقول از قابليتهاي موجود در مناطق حفاظت شده به منظور حفظ و تکثير تسل جانوران و حشي و حفظ و احياي رستنيها را دارد. در منطقه مورد مطالعه , منطقه حفاظت شده گلول و سراني يکي از مناطقي است که که به لحاظ زيست محيطي داراي آي و هوايي سرد و نيمه خشک است و در زمستانها اغلب بابارش شديد برف همراه است که همه ساله گردشگران زيادي از اين منطقه ديدن مي کنند . مهمترين زيستگاه کل و بز در منطقه حفاظت شده گلول د ر « زوي علم , زوي قورل و قاپلان » قرار دارد . خمچنين اين منطقه محل زيست گونه هاي حيواني شامل قوچ ,ميش اوريال,پلنگ ,گربه وحشي,خوک وحشي,سمور سنگي ,روباه ,شغال ,سنجاب درختي , خرگوش و انواع پرندگان و خزندگان مي باشد . پوشش گياهي منطقه شامل درختان ارس ,زرشک,کرکو,گون,درمنه و انواع گرامينها است. علاوه بر اين جاذبه هاي ديدني منطقه با توجه به بوته ها خشکيده گون پوشانده شده و از آب آن براي شرب دام در فصول گرم سال استفاده مي شود . اين برفها در تمام طول سال برف داشته و جلوه هاي زيبا و ديدني دارند .

ييلاقات :

منطقه شيروان با توجه به ويژگيهاي خاصي جغرافيايي و کوهستاني بودن منطقه مذکور و دره هاي پر آب داراي يلاقات بسيار خوش آب وهوا و ديدني است , که مهمترين اين مناطق عبارتند از : ييلاق زوارم ,ييلاق گليان , ييلاق اوغاز , ييلاق گليل نامانلو و ييلاق استخري . از ميان ييلاقات نامبرده , ييلاق زوارم و گليان در محدوده طرح واقع شده است.